Türkiye bir zelzele ülkesi ve her yıl binlerce insan zelzele felaketinden etkileniyor. Bilhassa çocuklar, sarsıntının yarattığı ruhsal travmayı yetişkinlerden çok daha derin yaşayabiliyor. 6 Şubat 2023’te yaşanan Kahramanmaraş merkezli sarsıntılar, yaklaşık 4,8 milyon çocuğun ruhsal, fizikî ve toplumsal olarak sarsılmasına neden oldu.
Deprem haftası kapsamında bilgiler veren Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül, afetlerin çocuklar üzerindeki ruhsal hasarlarını ve bu süreçte yapılması gerekenleri anlattı.
Afet Psikolojisi Nedir?
Dr. Gül, ülkemizde ve dünyada pek çok defa şahit olduğumuz ve bizi derinden etkileyen afetlerin fizikî yıkımların yanı sıra ruh sıhhatimize da ziyan verdiğini vurguladı. Afet psikolojisi hakkında bilgi veren Dr. Gül, afet psikolojisi alanında yapılan çalışmaların afetlerin bireyler üzerindeki kısa ve uzun vadeli ruhsal tesirlerini incelediğini belirtti. Zelzele üzere büyük felaketlerin sadece fizikî yıkımlara değil, ruhsal ve toplumsal kayıplara da neden olduğunu aktaran Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül bu alandaki çalışmaların iki odakta ele alındığını aktardı.
Dr Gül; “Afet psikolojisi yalnızca düzgünleşme süreciyle hudutlu bulunmuyor. Birebir vakitte, afetlere karşı ruhsal dayanıklılığı artırmak, afet şuuru oluşturmak ve kriz anlarında uygulanabilecek ruhsal müdahaleleri içeren bir süreci kapsıyor” dedi.
Deprem Sonrası Çocukların Psikolojisi
Çocukların afeti anlamlandırma biçiminin yetişkinlerden farklı olduğunu belirten Dr. Gül, psikolojik desteğe daha fazla gereksinim duyduklarını aktardı. Bilhassa küçük çocukların bu süreçte ebeveynlerinden ayrılma korkusu yaşayabileceğini ve yalnız kalmak istemeyebileceğini vurgulayan Dr. Gül deprem sonrası sık görülen ruhsal reaksiyonları şöyle sıraladı:
• Daima tetikte hissetme ve çok korku
• Kabuslar ve uyku problemleri
• Anksiyete ve depresyon belirtileri
• Öfke nöbetleri ve huzursuzluk
• Daima ağlama ve içe kapanma
• Dikkat dağınıklığı ve öğrenme güçlüğü
Afet Sonrası Ebeveynlere Öneriler
Çocuklar için inançlı bir ortam oluşturmak, düzgünleşme sürecinin en kritik adımlarından biri. Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül, ailelerin ve öğretmenlerin dikkat etmesi gereken noktaları da paylaştı:
Duygusal dayanak sağlayın: Çocuklara “Şu an inançtayız, buradayız, yanındayız” iletisi verilmeli.
Duygularını söz etmelerine müsaade verin: Çocuklar farklı yansılar verebilir. Onları yargılamadan dinlemek değerlidir.
Afetle ilgili kolay ve anlaşılır bilgiler verin: Aşırı ayrıntı vermek tasayı artırabilir.
Sosyal medyayı sonlandırın: Deprem manzaralarına daima maruz kalmaları travmayı derinleştirebilir.
Günlük rutinleri devam ettirin: Belirsizlik, çocuklarda tasayı artırır. Mümkün olduğunca sistem korunmalıdır.
Nefes idmanları ve rahatlama teknikleri öğretin: Derin nefes alma teknikleri çocukları sakinleştirir.
Hikaye anlatımı ve oyunları kullanın: Çocuklar oyun oynayarak travmalarını işleyebilir.
Eğer çocukların tasaları artıyorsa ve günlük ömürlerini sürdürmekte zorlanıyorsa, bir uzmandan dayanak almak gerekebilir.
Afet Sonrası Okullarda Çocuklara Dayanak Olmanın Önemi
Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül, okulların afet sonrası çocukların ruhsal uygunlaşması için kritik bir rol oynadığını belirterek eğitim kurumlarının yapması gerekenleri de şöyle sıraladı:
Okulun fizikî güvenliğini sağlamak: Çocukların kendilerini inançta hissetmeleri için bulundukları yerlerin sağlamlığı kıymetli rol oynar.
Psikolojik takviye hizmetleri sunmak: Çocukların yaşadıkları travmayı paylaşabilecekleri ortamlar oluşturmak büyük yarar sağlar.
Sanat ve terapi atölyeleri düzenlemek: Resim, yazı yazma, küme terapileri çocukların hislerini tabir etmelerine yardımcı olabilir.
Afet eğitimi vermek: Çocukların zelzele anında ne yapılması gerektiği konusunda bilinçlendirilmesi paniği azaltır.
Deprem Sonrası Ruhsal Tesirler Nelerdir?
Deprem üzere travmatik olaylar, insanlarda hem kısa hem de uzun vadeli ruhsal tesirler bırakabilir. Güneşli Fazilet Hastanesi’nde vazife yapan Uzman Klinik Psikolog Yağmur Taş Gül, ruhsal dayanak alınmadığı takdirde daha kalıcı hale gelebilecek tesirleri şöyle sıralıyor:
Kısa Vadeli Tesirler:
• Şok ve inkar
• Ağır telaş, kaygı ve panik
• Uyku bozuklukları
• Öfke nöbetleri
• Konsantrasyon kaybı
• İştahta değişimler
Uzun Vadeli Tesirler:
• Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB)
• Depresyon ve anksiyete bozuklukları
• Toplumsal izolasyon
• Kayıp ve yas süreci
Afet Sonrası Yetişkinler İçin Ruhsal Takviye Yöntemleri
Yetişkinler de zelzelenin ruhsal tesirlerini uzun mühlet taşıyabilir. Dr. Gül, afet sonrası ruhsal dayanıklılığı artırmak için aşağıdaki formülleri öneriyor:
Duygularınızı paylaşın: Travmayı bastırmak yerine, güvendiğiniz şahıslarla konuşun.
Rutinlerinizi yine oluşturun: Günlük hayata geri dönmek, denetim hissini artırır.
Nefes ve gevşeme idmanları yapın: Stresle başa çıkmada nefes ve gevşeme antrenmanları tesirlidir.
Sosyal dayanak kümelerine katılın: Toplumsal bağları güçlendirmek güzelleşmeyi hızlandırır.
Olumlu ve gerçekçi fikirler geliştirin: “Ben güçlüyüm ve bu süreci atlatabilirim” üzere niyetler, ruhsal dayanıklılığı artırır.
Profesyonel dayanak alın: EMDR ve Bilişsel Davranışçı Terapi üzere usuller, travma sonrası güzelleşme sürecini hızlandırabilir.
Psikolojik Dayanak Almak Neden Kıymetli?
Dr. Gül, sarsıntı üzere büyük afetlerden etkilenen herkesin ruhsal takviye almasını öneriyor ve yararlarını aşağıdaki halde belirtiyor:
• Travmanın tesirlerini azaltır.
• Hislerin sağlıklı bir biçimde tabir edilmesini sağlar.
• Uzun vadede oluşabilecek ruhsal rahatsızlıkları önler.
• Rutinlere geri dönmeyi kolaylaştırır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı