Ekran mühleti, otizmli çocukların gelişimi için risk faktörü!

Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların ekran kullanımının ferdi farklılıklar gösterdiğini belirten uzmanlar, ortak eğilimlere bakıldığında bu çocukların çift taraflı etkileşim hünerlerinde zorluklar yaşadıklarını söylüyor.

Aşırı ekran mühletinin dikkat dağınıklığı, öfke nöbetleri ve motor marifet gelişiminde gerileme üzere meselelere yol açabildiğine dikkat çeken Ergoterapi Uzmanı Emrullah Harun Kaya, otizmli çocukların ekran kullanımının hudutlu, kontrollü ve ferdî gereksinimlere uygun formda yönetilmesi hem eğitimsel hem de gelişimsel süreçleri desteklemek ismine kıymetlidir.” dedi. Bilhassa küçük yaş kümelerinde ekran müddetinin sonlu tutulmasının büyük ehemmiyet taşıdığını vurgulayan Kaya, içeriğin düşük uyarımlı ve eğitici olması ayrıyeten, ebeveyn yahut eğitimcilerin çocuklara eşlik etmesi teklifinde bulundu.

Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Ergoterapisti Emrullah Harun Kaya, çok ekran müddetlerinin otizmli çocuklar üzerindeki tesirlerinden bahsetti.

Ekran müddetinin uzunluğu otizmli çocukların toplumsal etkileşiminden uzak kalmalarına neden oluyor…

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocukların ekran kullanımı ile ilgili müşahedelerin ferdî farklılıklar gösterdiğini aktaran Emrullah Harun Kaya, “Ortak eğilimlere bakmak daha yanlışsız sonuçlar ortaya koyabiliyor. Otizmli çocuklar ekseriyetle etraftan alınan uyaranlara karşı hassastırlar ve bu nedenle ekran dikkatlerini çeker. Lakin ekran müddetinin uzun olması durumunda, bu çocukların toplumsal etkileşimden uzak kaldıkları ve çift istikametli etkileşim hünerlerinde zorluk yaşadıkları gözlemleniyor.” dedi.

Ayrıca ekran başında geçirilen müddette dikkat müddetlerinin kısaldığı, bir aktiviteye odaklanma müddetlerinde azalma olduğunun görüldüğünü lisana getiren Kaya, “Bu durum davranışsal meselelerinin artmasına neden olabilir. Lisan hünerlerinde zayıflık ve duyusal entegrasyonlarının desteklenmesi gereken Otizmli bireylerin ekran kullanımının sonlandırılması büyük ehemmiyet taşır.” formunda konuştu.

Dikkat dağınıklığı ve öfke nöbetleri, çok ekran kullanımın olumsuz sonuçları arasında…

Ekran kullanımının otizmli bireyler üzerindeki tesirlerine bakıldığında hem olumlu hem de olumsuz yanları olduğunu söz eden Emrullah Harun Kaya, “Olumlu tesirleri ortasında, dijital uygulamaların lisan gelişimi, irtibat hünerleri ve bilişsel süreçler üzerinde destekleyici rol oynandığına dair bulgular gösterilebilir.” dedi. 

Ancak ekran kullanımın çoka kaçması durumunda çeşitli olumsuz tesirler ortaya çıkabildiğini vurgulayan Kaya, şunları söyledi:

“Uzun periyodik ekran maruziyeti, çocuklarda toplumsal münasebetler, davranışsal sorunlar ve toplumsal marifetlerde gerileme üzere sıkıntılara yol açabilir. Ayrıyeten, ekran başında geçirilen vaktin artması motor maharet gelişimi ve fizikî sıhhat üzerinde olumsuz tesirlere neden olabilir. Dikkat dağınıklığı, çok uyarılma ve öfke nöbetleri üzere davranışsal bozukluklar, çok ekran kullanımın olumsuz sonuçları ortasında yer alır. Bu bağlamda otizmli çocukların ekran kullanımının hudutlu, kontrollü ve kişisel gereksinimlere uygun halde yönetilmesi hem eğitimsel hem de gelişimsel süreçleri desteklemek ismine değerlidir.”

Otizmli çocuklarda ekran mühleti genel yaş kümelerine nazaran düzenlenebilir…

Otizmli bireyler için uygun ekran mühletinin, yaş, bilişsel ve duygusal gelişim düzeyi, duyusal hassasiyetler ve ekran içeriğinin niteliğine bağlı olarak değişiklik gösterdiğine dikkat çeken Emrullah Harun Kaya, “Özellikle küçük yaş kümelerinde, ekran mühletinin hudutlu tutulması büyük ehemmiyet taşır, lakin otizmli çocuklar özelinde belirlenmiş kesin bir standart bulunmuyor. Bu nedenle, ekran müddeti konusunda kişisel gereksinimlere nazaran esneklik sağlanmalı ve öncelikle genel yaş kümelerine nazaran önerilen ekran mühletleri dikkate alınmalı.” dedi.

Genel yaş kümelerine nazaran önerilen ekran müddetlerini hatırlatan Kaya, “0-2 yaş ortası çocuklar için ekran mühleti ekseriyetle önerilmez. Bu yaş kümesindeki çocukların erken gelişimlerinde, bilhassa lisan, motor marifetler ve toplumsal etkileşimler açısından, yüz yüze bağlantı ve fizikî oyunlar daha değerli kabul edilir. 2-5 yaş ortasındaki çocuklar için, ekran müddeti günde 1 saati geçmemeli. Bu yaş kümesinde, ekran vakti eğitici ve interaktif olmalı. 6 yaş ve üzeri çocuklar için ekran mühleti, günlük 1-2 saat ortasında olmalı. Bu yaş kümesinde, eğitici programlar, okuma ve yazma hünerlerini geliştiren içerikler, toplumsal etkileşimi teşvik eden oyunlar ve öbür öğrenme aktiviteleri önerilir.” açıklamasını yaptı.

Ekran içeriği düşük uyarımlı, sakinleştirici ve dikkat dağıtmayan ögelerden oluşmalı

“Otizmli çocukların ekran kullanımı sırasında dikkat edilmesi gereken en kıymetli nokta, ekran mühletinin hudutlu tutulması, içeriğin eğitici ve yapılandırılmış olması ve çocukların gelişimsel gereksinimlerine uygun içeriklerin tercih edilmesidir.” diyen Emrullah Harun Kaya, ekran içeriğinin, düşük uyarımlı, sakinleştirici ve dikkat dağıtmayan ögelerden oluşması, görsel ve işitsel öğelerin uyumlu olması gerektiğini vurguladı. 

Ayrıca, ekran kullanımı sırasında ebeveyn yahut eğitimcilerle etkileşimli bir ortam sağlanması ve çocukların yalnız bırakılmaması gerektiğinin altını çizen Kaya, “Sosyal hünerlerin gelişimine yönelik uygulamalar tercih edilmeli, şiddet ya da çok uyarıcı içeriklerden kaçınılmalı. Ekran mühleti sonrası toplumsal etkileşimlere ve fizikî aktivitelere vakit ayrılması, çocukların sağlıklı gelişimini takviyeler.” teklifinde bulundu.

Az toplumsal etkileşim ve süratli ödül sağlayan platformlar ekran bağımlılığına neden olabiliyor!

Otizmli bireylerin tekrarlayan davranışlara ve etraftan gelen uyaranlara karşı ilgi gösterme eğilimde bulunduklarında ötürü ekran bağımlılığına daha yatkın olabileceklerine de dikkat çeken Emrullah Harun Kaya, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Özellikle toplumsal etkileşimin az olduğu ve süratli ödül sağlayan platformların, otizmli bireylerde uzun müddetli ekran kullanımına yol açabileceğini gösteriyor. Bu durum vakitle toplumsal bağlantı hünerlerinde gerilemeye, dikkat mühletinin azalmasına, odaklanma sıkıntıları yaşamasına, aktiviteyi sürdürebilme maharetinde zorlanma ve duyusal sürece süreçlerinin olumsuz etkilenmesi üzere sonuçlar doğurabiliyor. Ayrıyeten ekran bağımlılığı olan bireylerde fizikî aktivite eksikliğine, uyku sisteminde bozulmalara ve günlük hayat aktivitelerinde gelişmesi gereken marifetlerde gecikmelere neden olabiliyor.”