İnsanın içsel pusulası olan ahlak, “Kişinin doğruyu, yanlışı, iyiyi, kötüyü ayırt etmesini sağlayan, prensip, kural ve kıymetler bütünü” olarak tanımlanıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, ahlakın bebeklik periyodundan başlayarak yetişkin yıllarına kadar devam eden bir öğrenme sürecinde kazanıldığını söyledi. Ebeveyn ve etrafın, çocukların ahlak gelişiminde kritik bir rol oynadığını tabir eden Şendil, “Çocuklar evvel ailelerinde daha sonra ise içinde bulundukları etrafta kıymetli buldukları şahısları rol model alarak ahlaki bedelleri öğrenirler. Çocuklar kelamlardan fazla gözledikleri davranışları model alırlar” dedi.
İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, çocuklarda ahlak gelişiminin kıymeti ve ahlak gelişiminde ebeveyn ve etrafın rolünü kıymetlendirdi.
Ahlakın insanın içsel pusulası olup, doğruyu, yanlışı, iyiyi, kötüyü ayırt etmesini sağlayan, prensip, kural ve pahalar bütünü olduğunu belirten Şendil, “Ahlaki gelişim yalnızca çocukların ferdî gelişimi için değil, toplumsal sistem ve huzur için de büyük ehemmiyet taşır” dedi.
Erken periyotta kazanılan kıymetler ilerideki yılları etkiliyor
Erken çocukluk periyodundaki ahlaki pahaların kıymetine işaret eden Şendil, “Bu alandaki araştırmalar, bilhassa 0-6 yaş periyodunda ebeveyn çocuk alakalarının, empati ve iş birliği üzere kıymetlerin gelişimi açısından kritik olduğunu ortaya koyar. Erken periyotta kazanılan ahlaki pahalar, ileriki yaşlarda toplumsal ve akademik başarıyı da etkiler” diye konuştu.
Ahlaki gelişim, daima bir süreçtir
Ahlakın bebeklik devrinden başlayarak yetişkin yıllarına kadar devam eden bir öğrenme sürecinde kazanıldığını kaydeden Şendil, şunları söyledi:
“Ahlaki gelişimi açıklayan kuramcılardan olan Kohlberg, ahlak gelişimini gelenek öncesi, klâsik ve gelenek ötesi olmak üzere üç periyotta ele alarak incelemiştir. Gelenek öncesi devirde 4-9 yaş aralığındaki çocuklar ahlaki pahalara yalnızca yetişkinlerin cezasından kaçınmak ya da onların onayını almak için uyarlar. Klasik periyotta 10-18 yaşlarında bireyler artık toplumsal ömrün gereği olarak kuralların ve kanunların gerekli olduğu inancına ulaşırlar. Yetişkinliği içeren gelenek ötesi periyotta ise kozmik kıymetler ön plana geçer. Münasebetiyle toplumsal kural ve kanunların beşerler tarafından yapıldığı ve insanlık için daha uygun hale getirilebileceği anlayışı hakim olur Görüldüğü üzere ahlaki gelişim daima bir süreçtir ve çocuklar yaşları ilerledikçe ve tecrübe kazandıkça ahlaki algıları da değişebilir.”
Ahlak gelişiminde rol model tesirli oluyor
Ebeveyn ve etrafın, çocukların ahlak gelişiminde kritik bir rol oynadığını tabir eden Şendil, “Çocuklar evvel ailelerinde daha sonra ise içinde bulundukları etrafta değerli buldukları şahısları rol model alarak ahlaki bedelleri öğrenirler. Bilindiği üzere çocuklar kelamlardan fazla gözledikleri davranışları model alırlar. Bu nedenle yetişkinler, yaptıkları davranışlarla çocuklara model oldukları bilinciyla davranmalıdır” dedi.
Uygun sonlar ve kurallar konulmalı
Ailelerin çocukların ahlaki gelişimine olumlu katkı sağlamak için diğer usuller olduğunu da kaydeden Prof. Dr. T. Gül Şendil, “Ailelerin çocuklarıyla sağlıklı irtibat kurmaları, yanlış ya da istenmeyen davranışları konusunda açıklamalar yaparak onlara istikamet verecek uygun hudutlar ve kurallar koyması da bu prosedürler ortasında sayılabilir” dedi.
Duygusal takviye verilmeli
Ailelerin çocuklarına duygusal dayanak vermelerinin de değerli olduğunu belirten Şendil, “Çocukların sağlıklı toplumsal etkileşimler içinde olmalarını sağlamaları ve son olarak ahlaki kıymetlerin kazanımını sağlayacak eğitim ve aktivitelere yönlendirmeleri önemlidir” diye konuştu.
Tüm bu uğraşlar vicdan gelişimine katkı sağlar
Tüm bu gayretlerin çocukta, ahlaki his, fikir ve davranışın entegrasyonunu içeren, hakikat ve yanlış standartlarının iç düzenlemesi olarak tanımlanan vicdan gelişimine katkıda bulunduğunu belirten Prof. Dr. T. Gül Şendil, “Toplum olarak geleceğimizi garanti altına almak için ahlaklı bir jenerasyon yetiştirmek için uğraş göstermeli, ahlaki eğitime kıymet vermeliyiz” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı