Bu çeşit afetlerden sonra kolektif bir dehşet gelişebildiğini kaydeden Prof. Dr. Erdoğan, “Uzun vadede toplumun bir kısmında daima bir telaş halinin oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle de bu korkuya karşı, nasıl ferdî terapiler var, bir çeşit toplumsal terapilerle bunun çözülmesi gerekiyor. Şayet biz hazırlıklı olursak o vakit bu kolektif kaygı vakit içinde azalabilir.” dedi.
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısmı Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan, 6 Şubat zelzelelerinin yıldönümü hasebiyle zelzelelerin sosyolojik tesirlerini kıymetlendirdi.
Geçen yıl beşerler daha öfkeliyken bu yıl bu durum aşılmış!
Prof. Dr. Barış Erdoğan, depremin 2. yıldönümünü münasebetiyle Hatay’da olduğunu ve birinci sarsıntının meydana geldiği gece saat 04.17’de bir anma gerçekleştiğini söz ederek, “Geçen sene de ben buradaydım. Geçen seneye nazaran fark ne dersiniz? Bir kayıptan sonra bir yas süreci yaşanır ya, onun da muhakkak evreleri vardır. Geçen yıl beşerler daha öfkeliyken bu yıl artık bu durum daha aşılmış. Hala acılar doğal ki ancak durumun daha kabullenildiği, artık geleceğe yönelik insanların bakmaya başladığı bir havayı açıkçası sezdiğimi söyleyebilirim.” dedi.
Depremlerle, sarsıntı yönetmelikleriyle çaba edilebilir
Bu değişimi kıymetlendiren Prof. Dr. Barış Erdoğan, şöyle devam etti:
“Öncelikle sarsıntı dediğimiz şey bir doğal afet ve doğal afetler insanları güçlü, yoksul ya da şu dinden, bu dinden diye ayırmıyor. Herkese karşı birebir biçimde davranıyor. Ancak bu doğal felaketleri bizlerin algılayışı toplumdan topluma, kültürden kültüre değiştiğini görüyoruz. Alışılmış bizim de Türk toplumu olarak kendimize has birtakım özelliklerimiz var ve biz de onu o haliyle algıladık ve algıladığımız halde bazen güzel yanları da oldu, makûs yanları da oldu diyebilirim. Aslında zelzelelerle, sarsıntı yönetmelikleriyle çaba edilebilir, birtakım önlemler alınabilir. Lakin insani boyut açısından baktığımızda kimi kültürlerde ‘bize bir şey olmaz’ ya da birtakım maddeleri gözden kaçırmak, yapmamak, etmemek, bundan ders almamız gerektiğini bir defa daha gördük.”
Halk kısa müddette örgütlenerek sarsıntı bölgelerine süratle yardım etti
Deprem sonrasında toplumsal dayanışmanın ülkede ne kadar güçlü olduğunun bir sefer daha görüldüğünü kaydeden Prof. Dr. Barış Erdoğan, “Sosyal bağlarımızın kuvvetli olması sayesinde, halkımızın kısa müddette örgütlenerek zelzele bölgelerine süratle yardım ettiğini gördük. Bu açıdan sevindiriciydi. Lakin alışılmış afetler sonrasında toplumlarda görülen birtakım problemler da ortaya çıkıyor ya da var olan sıkıntılar daha da ön plana çıkabiliyor. Göç, işsizlik, kimi toplumsal eşitsizliklerin ortaya çıkmış olması gibi… Lakin burada temel kıymetli olan nokta şu: Birtakım toplumlar daha kırılgandır. Bu felaketler başlarına geldiği vakit dağılırlar, sarfiyatlar fakat kimi toplumlar ise birbirlerine bağlılıkları daha güçlüyse felaketler o kırılganlığı tam bilakis çevirir, bağlar ortasını güçlendirir. Bizde bu bağların daha güçlü olduğunu açıkçası gördük. Hiç mi meseleler olmadı? Elbette ki problemler oldu. Lakin işte toplumsal dayanıklılık dediğimiz husus var. Bunun güçlü olduğuna lakin bunun daha da güçlendirilebileceğini bu sarsıntı, bu felaket bize gösterdi.” diye konuştu.
Biz bir sarsıntı ülkesindeyiz, hazırlıklı olmalıyız!
Bireysel ve toplumsal olarak yapılması gereken hazırlıklara da işaret eden Prof. Dr. Barış Erdoğan, şunları anlattı:
“Toplumun şuurunun arttırılması gerekiyor. Afet eğitiminin verilmesi, toplumsal dayanışma ağlarının oluşturulması gerekiyor. Toplumsal farkındalık kampanyaları yapılmalı. Burada hem kamunun hem sivil toplum kuruluşlarının oynayacağı roller kilit rolde. Bilhassa, ilkokul çağlarından itibaren çocuklar bu şuurla yetiştirilmeli. Biz bir zelzele ülkesindeyiz. Bu felaketi ülkemizin maalesef birçok yerlerinde bugün yaşamasak yarın tekrar yaşayacağız. Bütün bilim insanları, bilim bunu gösteriyor. Demek ki biz buna hazırlıklı olursak yaralarımız, alacağımız acılar bu kadar büyük olmayacak. Bu iki türlü. Bir; zelzele vurduğu anda evet birtakım ziyanlar olacak. Tahminen binalar ziyan görecek, insani kayıp yaşayacağız. Ancak bunları minimuma indirmek mümkün. İkincisi bu yaralardan sonra süratli bir formda toplanmak değerli. İşte toplumsal dayanıklılık derken bunu lisana getirmek istiyorum. Sağlam olmalıyız. Krizler insanları kırar, toplumları kırar, bir yaradır, bir travmadır. Lakin bundan süratli formda çıkabilmek de değerli bir marifettir, yetenektir. Bunun için de afet öncesi kişisel hazırlıkların yapılması çok kıymetli. Kişi olarak kendi güvenliğimizi, ailemiz için güvenlikleri almalıyız. Sarsıntı hazırlıklarımızı yapmalıyız. Hatta birinci 72 saatin uzmanlar çok değerli olduğunu söylüyorlar. Yani rastgele bir devlet ya da sivil toplum yardım olmadan birinci 72 saati geçirecek hazırlığımızı hepimiz yapmalıyız. Lakin onun ötesinde o 72 saatten sonra da işin içine toplumsal hazırlıklar giriyor. Toplumun üyelerinin bilinçlendirilmesi, altyapı projelerinin gerçekleştirilmesi, afet plan ve idarenin yapılması fakat birebir vakitte da bunun tatbik edilmesi için de insanların bilgilendirilmesi, her an hazırlıkların yapılması çok değerli.”
Afetlere hazırlıklı olursak o vakit kolektif dehşet vakit içinde azalabiliyor
Bu çeşit afetlerden sonra yaşananlara da dikkat çeken Prof. Dr. Barış Erdoğan, “Kısa vadede gördüğümüz üzere bir göç dalgası yaşandı, yaşanıyor. Beşerler yıllardır alışık oldukları kentlerini bırakıyorlar, konutlarını bırakıyorlar. Yalnızca bıraktığınız bir konut değil, aslında yıllarca jenerasyonlar uzunluğu yarattığınız, size miras kalan bir kültürel yapıyı, dayanışma ağlarını bırakıyorsunuz. Bu beşerler üzerinde büyük bir tahribat yaratıyor ve bundan da en fazla yaşı daha büyük olanlar etkileniyor. Gençler gittikleri yerlere çok daha kolay ahenk sağlayabiliyorlar. Bazen kurumlara karşı itimat kaybı ortaya çıkabiliyor. Bu değerli bir sorun zira birbirimize güvenmek zorundayız. Öteki taraftan göç ya da kayıplarla bir arada ekonomik sıkıntılar, işsizliğin ortaya çıkması üzere sıkıntılar var. Bunlar tahminen kısa ve orta vadede çözülebilecek problemler. Ancak alışılmış ki bu sarsıntılar tıpkı vakitte kolektif hafızaya da kazınıyor. Bir kolektif kaygı da vakit içinde yaratabiliyor. Uzun vadede toplumun bir kısmında daima bir tasa halinin oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle de bu korkuya karşı, nasıl kişisel terapiler var, bir çeşit toplumsal terapilerle bunun çözülmesi gerekiyor. Şayet biz hazırlıklı olursak o vakit bu kolektif endişe vakit içinde azalabilir.” halinde konuştu.
Afet anında bizler tek başına her şeyin üstesinden gelemeyiz!
Devletin, lokal idarelerin, toplumsal hizmetlerin, takviye ağlarının toplumdaki tesirlerinin de altını çizen Prof. Dr. Barış Erdoğan, şöyle konuştu:
“Biz birey olarak bir yere kadar etrafımıza, kendimize yardım edebiliriz. Bizler tek başına her şeyin üstesinden gelemeyiz. Ferdî olarak ben sarsıntıya karşı ya da başka felaketlere karşı birtakım önlemlerimi alabilirim. Meskenimi yeterli yapabilirim. Çok harika bir yerde de yaşayabilirim lakin zelzele olduğu vakit şayet kaliteli su yoksa, kanalizasyon sistemi gittiyse, yemek, iaşe vesaire bir yerlere ulaşmıyorsa tek başına ben kendimi kurtaramam. Bu da şunu gösteriyor ki biz zelzeleye yalnızca ferdî olarak değil kurumlarla birlikte katılmalıyız ve o kurumlara da inanç duymalıyız. Kurumlar da bireylere inanç duymalı. Bu karşılıklı bir etkileşim ve irtibat. Zira itimadın olduğu yerde bütün insani münasebetlerde olduğu üzere geleceğe yönelik tasalar azalır. Telaşlar azaldığı vakit beşerler daha özgüvenle hareket ederler, elindekini daha kolay paylaşırlar, birbirlerine daha fazla yardım ederler. Zira telaş varsa ya da dehşet varsa, beşerler birçok vakit daha savunmacı olurlar, daha fazla içine kapanıyor ve bu da toplumsal dayanışma ağlarının zayıflamasına neden olur. O yüzden hepimizin birbirimize güvenmesi ve bu itimadı tesis edecek ortamın bu tip felaketler meydana gelmeden evvel oluşturulması gerekiyor. Biz şayet hazırlıklıysak, birbirimize karşı inancımız varsa, kurumların karşı itimadımız varsa bu felaketler sonrası acılar çok çok daha az olur ve geleceğe karşı da çok daha ümitli bakarız.”
Medya sarsıntı öncesi ve sonrasında toplumu bilgilendirmeli
Medyanın oynadığı role de değinen Prof. Dr. Erdoğan, “Deprem öncesi ve sonrası toplumu bilgilendirme, farkındalık sağlama açısından çok kıymetli bir role sahip medya. Lakin bilhassa bütün felaketler sonrası haberlerin abartılı yahut yanlış verilmesi de toplumda paniğe ve gerilimin artmasına yol açabilir. O yüzden medyanın gerçek ve emniyetli bilgi sağlaması kriz idaresinde değerli bir faktör. Zira medyanın vereceği rastgele bir yanlış bilgi toplumun hem moralini bozabilir hem zelzele ile ilgili ya da başka felaketlerle ilgili yardım faaliyetlerinin aksamasına neden olabilir. Ana akım medyada çok büyük sorun çıkmıyor ancak toplumsal medyalar sorun yaratabiliyor. Zira buralarda hiçbir filtrelenme olmadığı için herkes istediğini istediği üzere yayabildiği için bilhassa de günümüzde yapay zeka üzere teknolojilerle düzmece imgelerin yaratılarak yayılması kelam konusu olabiliyor.” dedi.
Dayanışma kültürü yardımla güçleniyor
Prof. Dr. Barış Erdoğan, deprem sonrası dayanışma kültürüne işaret ederek, “Dayanışma kültürü topluluk üyelerinin birbirine yardım etmesiyle güçlenir. Bu süreç de toplumsal bağları kuvvetlendirir ve toplumun daha dirençli hale gelmesini sağlar. Lakin bu dayanışmanın devamlılığı itimat ve iş birliğine dayalı bir toplumsal yapı ile mümkün. Bu toplumsal yapıyı her gün her gün tekrar inşa etmemiz gerekiyor. Yani bir gün bile bırakmamamız gerekiyor. Şayet bunları yaparsak biz felaketlere karşı, zelzelelere karşı çok daha toplumsal dayanıklılığı güçlü bir toplum olarak, millet olarak yolumuza devam ederiz.” formunda kelamlarına son verdi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı