Sarsıntının ruhsal tesirleriyle baş etmede günlük ömürde alınacak tedbirler tesirli olabilir. İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, bu süreçte uyku tertibinden sağlıklı beslenme rutinlerinin sürdürülmesine kadar günlük hayatta alınacak birtakım tedbirlerin ruh sıhhatinin korunmasında kritik rol oynadığını söyledi.
Büyükşehirlerde sarsıntı korkusu yardıma ulaşamama tasasıyla artıyor
İstanbul üzere ağır nüfuslu kentlerde zelzele endişesinin sırf sarsıntıyla hudutlu olmadığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, “Büyük kentlerde insanların birbirine ulaşamaması ve yardım alamayacağına ait kaygıların artması doğaldır. Bireylerin önceliği hem kendi hayatlarını hem de yakınlarının güvenliğini temin etmektir” sözlerini kullandı.
Toplumsal dayanışmanın değerine de dikkat çeken Kahyaoğlu Çakmakcı, “Kişilerin ve sevdiklerinin ömrünü tehdit eden ve acil müdahale gerektiren afet durumlarında, toplumsal yapımızın en besbelli özelliklerinden biri olarak pro-sosyal davranışlar, yani toplumsal dayanışma eğilimleri ön plana çıkmaktadır. Bu tıp kriz anlarında, hem fizikî olarak olay yerinde bulunan bireyler hem de dijital platformlar aracılığıyla etkileşimde bulunan topluluklar tarafından sergilenen yardımsever tavırlar, bireylerin yalnız olmadıkları hissini pekiştirmekte ve ruhsal dayanıklılığı artırmaktadır” dedi.
Travmatik süreçlerde en sık görülen klinik durum: Akut Gerilim Bozukluğu
Depremin çabucak akabinde toplum genelinde ağır bir duygusal tepki gözlemlendiğini belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, “Depremin akabinde birinci iki gün boyunca vefat korkusu, belirsizlik, çaresizlik, suçluluk ve öfke üzere hisler yaygın olarak yaşanabilir. Toplumun büyük çoğunluğu doğal afetler sonrasında toplumsal dayanışma, aile dayanağı ile bu telaşlarını atlatabilmektedir. Bunun yanında birinci günlerden 1 aya kadar devam eden tabloda Akut Gerilim Bozukluğu en sık görülen tablolardandır. Akut Gerilim Bozukluğu’nun en bariz belirtileri ortasında çaresizlik duygusu, duygusal hissizlik, travmatik olaya ait tekrar eden kabuslar ve rahatsız edici anılar, dikkat ve konsantrasyonda bozulmalar ile çok uyarılmışlık hali yer almaktadır” dedi.
Akut Gerilim Bozukluğu’nun uzun mühlet devam etmesi durumunda, toplumda yüzde üç ila yüzde beş oranında görülen Travma Sonrası Gerilim Bozukuğu’na (TSSB) dikkat çeken Kahyaoğlu Çakmakcı “Bu bozukluk, bireyin kendisini travmatik olaydan zihinsel olarak uzaklaştıramaması, olaya ait olumsuz niyet ve hislerin ağır bir biçimde rahatsızlık vermesiyle karakterizedir. TSSB’ye ek olarak, depresyon, anksiyete bozuklukları, yas sürecine ait zahmetler ile alkol ve husus kullanımında artış da gözlenebilir. Ayrıyeten, gerilimin bedensel yansımaları olarak karın ağrısı, mide problemleri, baş ağrıları, çok yorgunluk ve nefes alamama hissi üzere psikosomatik belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Bu cins belirtilerin bireyin hayat kalitesini önemli ölçüde etkileyebileceği göz önünde bulundurularak, başa çıkmakta zorlanılan durumlarda kesinlikle bir ruh sıhhati uzmanından ya da psikologdan profesyonel dayanak alınması önemlidir” diye belirtti.
Çocuklarla zelzele hakkında açık ve yaş seviyesine uygun konuşulmalı
Depremin çocuklar üzerindeki tesirlerine de değinen Kahyaoğlu Çakmakcı, çocuklara yapılacak açıklamaların açık ve yaşa uygun olması gerektiğini vurguladı ve “Çocuklara zelzelenin tüm tabiat olayları kadar olağan olduğunu anlatmak gerekir. Fakat karmaşık, bilinmeyen ya da çelişkili açıklamalar çocuklarda korkuyu artırabilir. Sorduğu sorulara açık ve net karşılıklar verilmeli, çocukların duygusal reaksiyonlarının olağan olduğu tabir edilmelidir” dedi.
Çocuğun zelzele imajlarına toplumsal medyada denk gelmesi ya da etrafındaki bireylerin endişeli reaksiyonlarına maruz kalmasının travmayı kalıcı hale getirebileceğini belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, “Ebeveynler evvel kendilerinin inançta olduğunu içselleştirmeli, sonra çocuğa bunu aktarabilmelidir. Çocukların zelzelesi yaşamasından fazla medyada sarsıntı ve panik anlarını izlemeleri, kaygı ve telaş içerikli konuşmalara şahit olmaları çocukları olumsuz tesirler. Ebeveynlere çok bağlanma, oyun içeriklerinde kaygı temalarının öne çıkması, sık ağlama, kabus görme, alt ıslatma, öfke nöbetleri, yalnız uyumakta zorlanma ve karanlıktan ya da yalnız tuvalete gitmekten korkma üzere yeni kaygıların gelişmesi yer alabilir. Bu belirtilerin bir aydan uzun mühlet devam etmesi durumunda, kesinlikle bir uzmandan profesyonel yardım alınmalıdır. Çocukların yaş kümesi ve gelişim seviyesine uygun olarak EMDR ve Oyun Terapisi üzere terapötik müdahaleler, travmaya bağlı gelişen dert ve endişeler için yardımcı olabilir.”
Psikolojik sıhhat için rutinler ve toplumsal takviye hayati rol oynar
Bireylerin bu süreçte ruhsal sıhhatlerini koruyabilmeleri için tekliflerde bulunan Kahyaoğlu Çakmakcı, “Uyku tertibi, sağlıklı beslenme ve günlük rutinlerin sürdürülmesi kritik rol oynar. Sistemli uyumaya, sağlıklı beslenmeye ve günlük rutinlerinizi sürdürmeye devam edin. Ailenizle ve yakın etrafınızla birlikte olmak, çocuklarla vakit geçirmek, inançlı alanlarda bulunmaya
özen göstermek şahısların kendisini toparlamasına yardımcı olur. İkincil travmaların önlenebilmesi için felaket haberlerine daima maruz kalmaktan kaçınılmalıdır.”
Kahyaoğlu Çakmakcı, bir ayı geçen ruhsal belirtilerin kesinlikle uzman takviyesiyle ele alınması gerektiğini belirterek, “Bu süreçte geçmiş travmalar da tetiklenebilir. Psikoterapi ve travmaya mahsus müdahale teknikleri bireyin düzgünleşmesini destekleyebilir” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı